Kilka dnia temu rząd przyjął propozycję nowelizacji Kodeksu Pracy, która ma na celu wdrożenie do polskiego porządku prawnego regulacji zawartych w dwóch dyrektywach:
• dyrektywie w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej oraz
• dyrektywie w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów (tzw. dyrektywa rodzicielska „work-life balance”).
W dniu 11 stycznia br. ww nowelizacja została skierowana do Sejmu i wypada mieć nadzieję, że zostanie uchwalona jak najszybciej, gdyż zawiera wiele ciekawych i potrzebnych zmian. Wśród najciekawszych należy wymienić:
1) 5 – dniowy bezpłatny urlop opiekuńczy, który będzie udzielany w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia członkom rodziny (tj. syn, córka, matka, ojciec lub małżonek/małżonka) lub osobie zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych.
Urlop ten będzie udzielany na wniosek pracownika, złożony w postaci papierowej lub elektronicznej, w terminie nie krótszym niż 1 dzień przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.
2) zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika – w wymiarze 2 dni albo 16 godzin. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik będzie zachowywał prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia, obliczanego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego. O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym zwolnienia od pracy, będzie decydował pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym.
3) wydłużenie urlopów rodzicielskich poprzez wprowadzenie dodatkowej, nieprzenaszalnej części tego urlopu w wymiarze 9 tygodni.
Ta regulacja związana jest z tym, że większość ojców nie korzysta z prawa do urlopu rodzicielskiego lub przekazuje matkom znaczną część uprawnień do swojego urlopu. W tej sytuacji, aby zachęcić ojców do skorzystania z urlopu rodzicielskiego, wprowadzono zasadę tzw. nieprzenoszalności 9-cio tygodniowej części urlopu. Oznacza ona, że w razie nie skorzystania z niej, ta część urlopu przepada.
4) wprowadzenie możliwość skorzystania z elastycznej organizacji pracy (m.in. praca zdalna, system przerywanego czasu pracy, skrócony tydzień pracy, praca weekendowa, niepełny etat) przez pracownika wychowującego dziecko do 8 lat.
Pracownik chcący skorzystać z takiej możliwości będzie musiał złożyć do pracodawcy wniosek w tej sprawie w terminie nie krótszym niż 21 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z elastycznej organizacji pracy. Jeżeli pracodawca nie uwzględni wniosku pracownika w tej sprawie to będzie musiał swoją decyzję uzasadnić.
6) wydłuża się wiek dziecka (z 4 do 8 roku życia), powodujący wydłużenie okresu, w którym pracownikowi wychowującemu dziecko nie będzie można bez jego zgody polecać pracy w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy, jak również delegować go poza stałe miejsce pracy.
7) w projekcie pojawiły się szczegółowe zapisy dotyczące zakazu prowadzenia przygotowań przez pracodawcę do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy pracownikowi który złożył wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego, ojcowskiego, rodzicielskiego lub który na tym urlopie przebywa, a także pracownicy w ciąży.
8) pracownik zyska więcej informacji od pracodawcy o warunkach zatrudnienia – dowie się między innymi o szkoleniach zapewnianych przez pracodawcę, o przerwach w pracy oraz wymiarze przysługującego pracownikowi płatnego urlopu.
9) zmiany w umowach o pracę na okres próbny:
• w niektórych przypadkach okres trwania takiej umowy (tj. 1 lub 2 miesiące) będzie współmierny do przewidywanego czasu trwania umowy o pracę na czas określony,
• pracownik i pracodawca będą mogli uzgodnić przedłużenie umowy o pracę na okres próbny o czas urlopu, a także o czas innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli wystąpią takie nieobecności,
10) w projekcie znajduje się przepis zgodnie z którym, pracodawca nie będzie mógł zakazać pracownikowi jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą lub jednoczesnego pozostawania w stosunku prawnym będącym podstawą świadczenia pracy innym niż stosunek pracy.
Wyjątek od tej reguły: zakaz konkurencji lub odrębne przepisy zakazujące pracownikowi podejmowania dodatkowego zatrudnienia.
11) w ramach komentowanej nowelizacji znalazły się bardzo istotne zapisy dotyczące zasad wypowiadania przez pracodawcę umów o pracę na czas określony. Przewidziano następujące reguły:
• wypowiedzenie umowy o pracę na czas określony złożone przez pracodawcę będzie musiało zawierać uzasadnienie;
• wypowiedzenie umowy o pracę na czas określony będzie podlegało konsultacji związkowej;
• pracownik, któremu wypowiedziano umowę o pracę na czas określony będzie mógł ubiegać się o przywrócenie do pracy.
W praktyce będzie to oznaczało zrównanie z zasadami, które dotychczas wiązały się z wypowiedzeniem przez pracodawcę umowy o pracę na czas nieokreślony. Wprowadzenie konieczności uzasadnienia wypowiedzenia przez pracodawcę oraz przeprowadzenia konsultacji związkowej z reprezentującą pracownika zakładową (międzyzakładową) organizacją związkową to z pewnością bardzo istotna modyfikacja, w porównaniu do obecnych elastycznych dla pracodawcy reguł.
12) pracownik będzie miał dodatkowe dwie płatne przerwy w pracy, uzależnione od dobowego wymiaru jego czasu pracy:
• druga przerwa w pracy trwająca co najmniej 15 minut – jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika jest dłuższy niż 9 godzin pracy,
• trzecia przerwa w pracy trwająca co najmniej 15 minut – jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika jest dłuższy niż 16 godzin pracy.